Σάββατο 8 Ιουνίου 2013

Φράγμα του Μαραθώνα



Η αύξηση του πληθυσμού της Αθήνας, κυρίως μετά τη μικρασιατική καταστροφή (1922), δημιουργούσε διαρκώς νέες ανάγκες. 

Το 1925 ξεκίνησε η κατασκευή των πρώτων σύγχρονων έργων ύδρευσης στην περιοχή της Πρωτεύουσας. Τη χρονιά αυτή υπογράφτηκε σύμβαση μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου, της Αμερικανικής Εταιρείας ULEN και της Τράπεζας Αθηνών για τη χρηματοδότηση και κατασκευή έργων ύδρευσης της Πρωτεύουσας από τη λεκάνη απορροής της Πάρνηθας. Τα έργα θα επόπτευε κατασκευαστικά η Ανώνυμος Ελληνική Εταιρεία Υδάτων (ΕΕΥ), η οποία συστάθηκε για το σκοπό αυτό. Το πρώτο μεγάλο έργο ήταν η κατασκευή του φράγματος του Μαραθώνα. 










Για την κατασκευή του φράγματος -που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1926 και ολοκληρώθηκε το 1929- εργάστηκαν περίπου 900 άνθρωποι. Το φράγμα είναι τοξωτό και επενδεδυμένο με Πεντελικό μάρμαρο, ιδιαιτερότητα που του προσδίδει μοναδικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Για τη μεταφορά του νερού από το Μαραθώνα στην Αθήνα κατασκευάστηκε η σήραγγα του Μπογιατίου, μήκους 13,4 χλμ. Τα δύο παραπάνω έργα μαζί με το Διυλιστήριο Γαλατσίου και το δίκτυο διανομής Αθήνας και Πειραιά, που επίσης κατασκευάστηκαν αυτήν την περίοδο, αποτελούν την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια για την ορθολογική ύδρευση της Αθήνας. 

Στη δεκαετία 1950, λόγω της συνεχιζόμενης αύξησης του πληθυσμού της Αθήνας, κρίθηκε αναγκαία η χρησιμοποίηση των νερών της φυσικής λίμνης Υλίκης που βρίσκεται στη Βοιωτία. Η Υλίκη έχει την ιδιαιτερότητα να βρίσκεται σε περιοχή χαμηλού υψομέτρου. Έτσι για να γίνει εφικτή η άντληση του νερού από τη λίμνη χρειάστηκε να λειτουργούν πλωτά και χερσαία αντλιοστάσια. Το κεντρικό αντλιοστάσιο της Υλίκης είναι σήμερα το μεγαλύτερο στην Ευρώπη. 





Η Λίμνη του Μαραθώνα είναι μία τεχνητή λίμνη που δημιουργήθηκε με σκοπό τη συγκέντρωση νερού για την ύδρευση τηςΑθήνας. Σχηματίσθηκε από την ανέγερση του Φράγματος του Μαραθώνα στη συμβολή των χειμάρρων Χαράδρου καιΒαρνάβα και σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων από την κωμόπολη Μαραθώνας Αττικής.
Η Λίμνη του Μαραθώνα ήταν το κυριότερο απόθεμα νερού για την ύδρευση της Αθήνας από το 1931, οπότε άρχισε να δίνει νερό, μέχρι το 1959. Το 1959 άρχισε να λειτουργεί σύνδεση παροχής από τη λίμνη Υλίκη, ενώ από το 1981 το περισσότερο νερό για την ύδρευση της ελληνικής πρωτεύουσας προέρχεται από την τεχνητή Λίμνη του Μόρνου. Σήμερα πλέον όλο το νερό της Λίμνης Μαραθώνα δεν θα επαρκούσε παρά μόνο για λίγες ημέρες υδροδοτήσεως της Αθήνας.
Η έκταση της λίμνης με το νερό στο ύψος του υπερχειλιστή είναι 2,45 τετρ.χιλιόμετρα (2450 στρέμματα) και το μέγιστο βάθος της είναι 54 μέτρα. Η λίμνη συγκεντρώνει νερά από μία περιοχή, που ονομάζεται λεκάνη απορροής, εκτάσεως 118 τετρ. χιλιομέτρων, με μέση απόδοση 14.400.000  ανά έτος, με μέση ετήσια βροχόπτωση της τάξης των 580 χιλιοστών. Ο μέσος όγκος της λίμνης είναι 12.000.000 m³, ενώ ο μέγιστος όγκος (χωρητικότητα) είναι 41.000.000 m³ (από τα οποία μπορούν να αντληθούν τα 34.000.000).
Η κορυφή του φράγματος βρίσκεται σε υψόμετρο 227 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και ο πους (βάση) του σε υψόμετρο 173 μέτρα. Ο υπερχειλιστής, όμως, βρίσκεται σε υψόμετρο 223 μέτρων και αυτό είναι το μέγιστο υψόμετρο της επιφάνειας της λίμνης πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Η παροχή του υπερχειλιστή ανέρχεται σε 520 m³/sec. Το φράγμα κατασκευάσθηκε από την αμερικανική εταιρεία ULEN (η οποία διατήρησε, βάσει του συμβολαίου, την ιδιοκτησία της εταιρείας υδρεύσεως της πρωτεύουσας μέχρι το 1974). Η κατασκευή του φράγματος διήρκεσε από το 1926 μέχρι το1929.

Παρασκευή 7 Ιουνίου 2013

ΥΔΡΑΥΛΙΚΟΣ ΤΗΛΕΓΡΑΦΟΣ

(4ος αιώνας π.Χ.) 
Ο υδραυλικός τηλέγραφος ήταν εφεύρεση του Αινεία του Τακτικού. Χρησιμοποιήθηκε για τη μετάδοση μηνυμάτων, σε μεγάλες αποστάσεις.

Στηριζόταν στη χρήση δύο πανομοιότυπων δοχείων νερού, μέσα στα οποία επέπλεε ειδικός πλωτήρας, με στέλεχος επί του οποίου υπήρχαν τοποθετημένες σε σταθερές θέσεις, ετικέτες με προσυνεννοημένα μηνύματα.

Αρκούσε να επιτευχθεί ταυτόχρονο άνοιγμα και κλείσιμο του κρουνού απορροής νερού, ώστε ο πλωτήρας να κατέβει στο ίδιο ακριβώς σημείο και στις δύο συσκευές και να φαίνεται έτσι στο χείλος του δοχείου η ίδια ετικέτα μηνύματος.

Ο συντονισμός γινόταν με τη χρήση φωτεινών σημάτων (επικοινωνιακός κώδικας).

Υδραυλικός τηλέγραφοςΦωτεινά σήματα


Πέμπτη 6 Ιουνίου 2013

Η ιστορία του υδραγωγείου Kαβάλας

Η ιστορία του υδραγωγείου
Το γνωστότερο μνημείο της σύγχρονης Καβάλας είναι οι "Καμάρες", το παλιό υδραγωγείο της πόλης. Το μνημείο δεσπόζει στο άκρο της παλιάς πόλης και εντυπωσιάζει με τον όγκο του αλλά και την αρχιτεκτονική του. Το θέμα μας λοιπόν είναι οι Καμάρες, δηλαδή το υδραγωγείο της πόλης και η υδροδότηση της. Θα κάνουμε μια προσπάθεια να ακολουθήσουμε τον λεγόμενο «δρόμο του νερού» από την πηγή του μέχρι το επιβλητικό μνημείο των Καμαρών που κοσμεί και τη σύγχρονη πόλη.
Το υδραγωγείο ήταν έργο ζωτικής σημασίας για την Καβάλα, γιατί με αυτό υδροδοτήθηκε η χερσόνησος της Παναγίας που μέχρι τον 16 αιώνα ήταν άνυδρη. Έτσι ο ασήμαντος οικισμός μετατράπηκε σε μικρή πόλη της περιοχής. Ο Pierre Belon αναφέρει στα 1547 ότι η Καβάλα ήταν στο παρελθόν έρημη και ακατοίκητη, αλλά λίγα χρόνια μετά την κατασκευή του Υδραγωγείου έγινε ένας «όμορφος και πολυάνθρωπος οικισμός».
Παρόμοιο υδραγωγείο της οθωμανικής περιόδου, τόσο επιβλητικό και τόσο ισχυρής κατασκευής, δεν έχει εντοπιστεί αλλού. Πιθανολογείται λοιπόν ότι στον ίδιο χώρο υπήρχε υδραγωγείο παλιότερης περιόδου (της ρωμαϊκής ή μεσοβυζαντινής ), πάνω στα απομεινάρια του οποίου χτίστηκαν οι Καμάρες.
Κατά τη Ρωμαϊκή εποχή οι μέθοδοι υδροδότησης των πόλεων εξελίχθηκαν σημαντικά. Οι Ρωμαίοι εκμεταλλευόμενοι το γερό θεωρητικό υπόβαθρο των Ελλήνων, κατασκεύασαν έργα δαπανηρά και με μνημειώδη χαρακτήρα για την κάλυψη των αναγκών σε νερό.
kamares01Η κατασκευή μεγάλων και επιβλητικών υδραγωγείων με τοξωτές υδροφόρες γέφυρες συνιστά αποκλειστικά ρωμαϊκή καινοτομία, που βασιζόταν σε συστηματικές μετρήσεις αποστάσεων, γωνιών και υψομέτρων, προϋπέθετε δε μία αυστηρά καθιερωμένη σειρά εργασιών. Υδραγωγεία αυτής της περιόδου συναντάμε σε όλη την Ευρώπη με πιο χαρακτηριστικά αυτά της Ρώμης, της Pont du Gard στην Γαλλία και της Segovia στην Ισπανία. Στον Ελλαδικό χώρο παρόμοια υδραγωγεία συναντάμε στην Μόρια της Μυτιλήνης, στην Νικόπολη και στην Αθήνα.
Το υδραγωγείο της Καβάλας, σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη και τις νεώτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις, είναι το ρωμαϊκό υδραγωγείο της αρχαίας Νεάπολης που κατασκευάστηκε πιθανότατα ανάμεσα στον 1ο και τον 6ο αιώνα μΧ. Κατά καιρούς δέχτηκε πολλές επισκευές και λειτούργησε μέχρι και τη μεσοβυζαντινή περίοδο. Από τα τέλη τού 14ου αιώνα το υδραγωγείο έπαυσε να λειτουργεί και να συντηρείται.
Κατά την τουρκοκρατία, ο πρώτος Βεζίρης του Σουλεϊμάν του Β, ο Ιμπραήμ πασάς, αποφάσισε να μεγαλώσει την πόλη και να την κοσμήσει με ιδιωτικά και δημόσια κτίρια. Τότε η ανάγκη για νερό αυξήθηκε και έτσι αποφάσισε στη θέση του παλιού και κατεστραμμένου υδραγωγείου, την οικοδόμηση ενός μεγαλύτερου. Έτσι στα 1520 με 1530 ανοικοδομήθηκαν οι επιβλητικές Καμάρες της πόλης. Μέσα από αυτές το νερό μεταφερόταν από τα απέναντι υψώματα της Παλιάς Καβάλας, όπου υπήρχαν πολλές πηγές, για να φτάσει στους κοινόχρηστους χώρους της πόλης: λουτρά, δεξαμενές και κρήνες.
Το υδραγωγείο που κατασκεύασαν οι Οθωμανοί είναι μια διπλή τοξωτή κατασκευή με μήκος περίπου 280 μέτρα. Το μέγιστο ύψος του στο κέντρο είναι 25 μέτρα.
Παράλληλα επισκευάστηκε ριζικά ο αγωγός του νερού σε όλη τη διαδρομή, από τα "Τρία Καραγάτσια" μέχρι την πόλη και  κτίστηκαν ή επιδιορθώθηκαν οι υδατογέφυρες.
kam p01Το νερό διοχετεύονταν στην πόλη μέσω ενός κτιστού επίγειου αγωγού μήκους εξίμισι χιλιομέτρων. Ο υδραγωγός ξεκινούσε από πηγή που βρίσκεται σε υψόμετρο 400μ. και είναι γνωστή ως «η μάνα του νερού» ή «Σούμπαση» ή «Τρία Καραγάτσια». Κατά τη διαδρομή του ακολουθούσε συνεχώς την κλίση του εδάφους και στις ρεματιές που διέκοπταν την πορεία του, περνούσε πέντε πέτρινες υδατογέφυρες, που είχαν κτιστεί γι' αυτό το σκοπό. Το έργο αυτό απαιτούσε καλά μελετημένο σχέδιο και ειδικές γνώσεις. Το εξαιρετικό προσόν του είναι η μέγιστη οικονομία της φύσης. Οι τεχνίτες εκμεταλλεύτηκαν πλήρως και την τελευταία σπιθαμή γης και εναρμόνισαν το έργο τους με το φυσικό περιβάλλον.
Η πρώτη και κύρια πηγή βρίσκεται σε υψόμετρο 400μ. Μόλις το νερό βγεί από το βράχο, συλλέγεται σε λιθόκτιστη κατασκευή, η οποία διαθέτει κάθοδο και λεκάνη για να κατακάθονται τα ξένα υλικά. Εκτός από την πρώτη υπάρχουν κι άλλες δευτερεύουσες μάνες (πηγές) οι οποίες συμπληρώνουν την τροφοδοσία του αγωγού σε νερά. Αμέσως μετά την έξοδό του από την πηγή το νερό διοχετεύεται σε κτιστό αγωγό τετράπλευρης διατομής. Ο αγωγός ήταν σχεδόν επίγειος σε όλο του το μήκος έξω από την πόλη. Μερικές δεκάδες μέτρα μετά την πηγή βρίσκεται η πρώτη κρήνη και στη συνέχεια σε όλο το μήκος του αγωγού υπάρχουν άλλες τρεις, όλες κτιστές και με κτιστές σκάφες (γούρνες) για το πότισμα των ζώων. Έτσι κάλυπταν τις ανάγκες όχι μόνο των οδοιπόρων στο μονοπάτι της Παλιάς Καβάλας αλλά και των κοπαδιών που έβοσκαν στα υψώματα. Στο πρώτο τμήμα της πορείας του ο αγωγός παρουσιάζει ισχυρή κλίση, ενώ όσο μεγαλώνει η απόσταση από την πηγή, τόσο η κλίση μικραίνει. Μετά τα 1450μ ο αγωγός κατεβαίνει 200μ, μετά τα επόμενα 2850μ περίπου κατεβαίνει στο υψόμετρο των 100μ. Τέλος στις Καμάρες φτάνει στα 75μ. Παρακολουθεί δηλαδή ο αγωγός τις υψομετρικές καμπύλες.
Από τις υδατογέφυρες που γεφυρώνουν, όπως είπαμε, τις ρεματιές οι 4 είναι μονές. Μόνο μια έχει δυο σειρές τόξων, η κατώτερη με ένα τόξο, η ανώτερη με τρία.
Σήμερα μπορεί κανείς να παρακολουθήσει αδιάκοπα την πορεία του αγωγού ( παρακολουθώντας ταυτόχρονα και τους λάκκους που αφήνουν πίσω τους οι λαθρανασκαφείς ανά μερικές εκατοντάδες μέτρα) μέχρι την εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου. Από εκεί και κάτω η πορεία του συνέπιπτε με την οδό Αγίου Κωνσταντίνου και στη συνέχεια με την οδό Κωνσταντινίδου Ποιητού, για να οδηγηθεί στο τελευταίο τμήμα του, δηλαδή στις Καμάρες, στο μεγάλο τοξωτό υδραγωγείο, που ενώνει τα δυο αντικριστά υψώματα.
Το παλιό αυτό υδραγωγείο ύδρευσε την πόλη της Καβάλας μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. Διατηρήθηκε σε καλή κατάσταση χάρη στη συνεχή συντήρησή του. Τεκμήριο των συνεχών επεμβάσεων είναι η πολυμορφία των τόξων του. Ο αρχαιολόγος Κώστας Τσουρής γράφει σχετιτικά: «Το πιο εντυπωσιακό τμήμα του υδραγωγείου είναι οι Καμάρες μέσα στην ίδια την πόλη. Πρόκειται για ένα πραγματικό δειγματολόγιο μορφών τόξων....Υπάρχουν τόξα ημικυκλικά λιθόκτιστα, πλινθόκτιστα, εναλλαγή λίθων και πλίνθων, κατά ένα τμήμα τους λιθόκτιστα και κατά άλλο πλινθόκτιστα......όλα δείχνουν μακραίωνη και αδιάκοπη συντήρηση». Η μόνη γνωστή επέμβαση είναι του 1818. Τότε επισκευάστηκε το νότιο τμήμα των Καμάρων, προς την πλευρά των τειχών της πόλης, όπως μαρτυρεί και σχετική επιγραφή, εντοιχισμένη στις Καμάρες.
kamares13Τα προβλήματα άρχισαν να εμφανίζονται κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι. Το νερό του παλιού υδραγωγείου δεν επαρκούσε πια για να καλύψει τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες της χερσονήσου της Παναγίας. Επιπλέον δημιουργήθηκαν νέες τούρκικες συνοικίες στο ανατολικό μέρος της πόλης (Γενή Μαχαλέ, Χαμιντιγιέ, Σελιμιγιέ) που υδροδοτούνταν και αυτές από τις πηγές της Παλιάς Καβάλας.
Το 1912-1913 οι αρχές της βουλγαρικής διοίκησης μετέτρεψαν το μονοπάτι του νερού σε δρόμο. Η διέλευση πεζών, κοπαδιών και αμαξών προκαλούσε ρήγματα και βλάβες στον αγωγό, με αποτέλεσμα την απώλεια του νερού αλλά και τις συχνές μολύνσεις του.
Στα χρόνια της εγκατάστασης των προσφύγων το νερό έφτανε στην παλιά πόλη μέρα παρά μέρα και μόνο για λίγες ώρες και οι κοινόχρηστες βρύσες γίνονταν θέατρο ομηρικών καυγάδων για το σπάνιο αγαθό. Για να μειωθεί η λειψυδρία, στις αρχές της δεκαετίας του 1930 η χερσόνησος της Παναγίας υδροδοτήθηκε και από τη δεξαμενή του Αγίου Αθανασίου. Το αρχαίο υδραγωγείο μπήκε σε αχρηστία και έκλεισε τον κύκλο της ζωής του στα μέσα του 20ου αιώνα.
Σήμερα οι Καμάρες έχουν χάσει πολύ από το ζωτικό τους χώρο. Το επιβλητικό υδραγωγείο που επί αιώνες κυριαρχούσε στο τοπίο και ήταν ορατό από παντού, ασφυκτιά μέσα στις πολυκατοικίες. Κάτω από τα τόξα του περνούν οι δρόμοι που συνδέουν το κέντρο της πόλης με τις ανατολικές περιοχές της. Αταίριαστες και ακαλαίσθητες κατασκευές παρενοχλούν το μνημείο, κυρίως από την πλευρά του καρνάγιου, ενώ ανάμεσα σε κάποια ποδαρικά του διατηρούνται ακόμη τα μικρά προσφυγικά σπιτάκια.
Παρόλα αυτά το μνημείο διατηρεί αμείωτη τη γοητεία του. Σ' αυτό συνέβαλε και η 12η εφορία βυζαντινών αρχαιοτήτων με την πρόσφατη εξαιρετική αναστήλωση που πραγματοποίησε.

Πηγές:
  • Κωνσταντίνος Τσουρής. "Νεάπολις - Χριστούπολις - Καβάλα".
  • Κώστας Ορφανίδης. "Ιστορικά και τοπωνυμικά της Καβάλας".
  • Ν.Καραγιαννακίδης-Κ.Λυκουρίνος. "Νεάπολις - Χριστούπολις - Καβάλα. Οδοιπορικό στο χώρο και το χρόνο της παλιάς πόλης".

Φωτογραφίες






  •  

Τετάρτη 5 Ιουνίου 2013

Στους παγετούς της «υπερθέρμανσης»

Στους παγετούς της «υπερθέρμανσης» (1-1-2009)
Των Νίκου Πουλιανού και Δήμου Ελευθερίου

Μια τεράστια «επιστημονική» απάτη ξετυλίγεται τα τελευταία χρόνια, μπροστά στα μάτια όλης της ανθρωπότητας, αναφορικά με την υπερθέρμανση του πλανήτη, τούτη τη φορά μάλιστα στον κολοφώνα της ηλεκτρονικής και δορυφορικής τεχνολογίας. Πίσω από αυτή την απάτη βρίσκονται οικονομικά συμφέροντα που σχετίζονται με τη διαχείριση των παγκόσμιων ενεργειακών και λοιπών αποθεμάτων (πρώτων υλών, διατροφής, νερού), με φερέφωνα 2-3 χιλιάδες πολιτικούς, «επιστήμονες», δημοσιογράφους και δυστυχώς πολλές οικολογικές οργανώσεις, οι οποίες άκριτα αναπαράγουν τις σχετικές «ειδήσεις».

Αυτό που εκ μέρους τους προβάλλεται σαν το σημαντικότερο επιχείρημα, είναι ότι η εκπομπή μεγάλης ποσότητας διοξειδίου του άνθρακα έχει σαν αποτέλεσμα το αποκαλούμενο «φαινόμενο του θερμοκηπίου». Δηλαδή ότι δήθεν στο βιομηχανικό καταναλωτισμό, αλλά και την απλή αναπνοή των ανθρώπων και των ζώων του πλανήτη οφείλεται μεταξύ 1980-2000 η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας, με ανυπολόγιστες συνέπειες όσον αφορά την υπερθέρμανση της Γης και την άνοδο της θαλάσσιας στάθμης.



Σταματήστε την υπερθέρμανση του πλανήτη... (από www.icecap.us)


Στον Κάλαμο της Αττικής διοργανώθηκε τον Αύγουστο του 2005 το 14ο Παγκόσμιο Συνέδριο Σπηλαιολογίας, όπου έλαβε μέρος και η Α.Ε.Ε. Λόγω της συνύπαρξης συμμετεχόντων από όλο τον κόσμο, συνηθίζεται να γίνονται στα διαλείμματα διάφορες συζητήσεις. Μια από αυτές περιστράφηκε γύρω από τις κλιματικές αλλαγές και τις ενδεχόμενες επιπτώσεις τους στα σπήλαια. Διακεκριμένοι ξένοι γεωλόγοι παρατήρησαν ότι αυτά που λέγονται για την υπερθέρμανση είναι αστήρικτες διαδόσεις, καθώς το κλίμα του πλανήτη δεν επηρεάζεται από την ανθρώπινη δραστηριότητα, αλλά κυρίως από αστροφυσικά φαινόμενα. Ρωτήσαμε, πώς γίνεται όλα τα Μ.Μ.Ε. και οι οικολογικές οργανώσεις να έχουν παγιδευτεί και πέσει θύματα μιας τέτοιας απάτης; Η απάντηση λακωνικότατη: These are politics with economic background (ελεύθερη μετάφραση: αυτά είναι πολιτικοοικονομικά παιχνίδια).

Ομολογουμένως αρχικά αιφνιδιαστήκαμε. Το ζήτημα όμως ήταν ιδιαίτερα σοβαρό, με σημαντικότατες επιπτώσεις ακόμα και για το μέλλον της ανθρωπότητας. Έτσι, μέλη της Α.Ε.Ε. ξεκίνησαν μια έρευνα της διεθνούς βιβλιογραφίας. Παρατηρήσαμε λοιπόν το εξής «ανεξήγητο» φαινόμενο: από τη μια μεριά, κατά 99,9%, υπήρχαν οι αναφορές στους θιασώτες της υπερθέρμανσης, από την άλλη ελάχιστοι που διαφωνούσαν σποραδικά. Μεταξύ των πρώτων, εκτός από τα ΜΜΕ, και ο Αλ Γκορ, γνωστός από τη συμμετοχή του στις οικολογικές και ανθρωπιστικές καταστροφές που προξενήθηκαν πρόσφατα στα Βαλκάνια και γενικότερα τη ΝΑ Ευρώπη. Στην απέναντι όχθη, ορισμένες διακριτικές φωνές επιστημονικών φορέων που αντίθετα δέχονται ως πρώτιστα αίτια για τις κλιματικές αλλαγές τα προαναφερόμενα αστροφυσικά φαινόμενα, τα οποία μάλιστα έδειχναν ως πιο πιθανό σενάριο μια επερχόμενη μικρή ψύξη και όχι άνοδο της θερμοκρασίας. Σε αυτή την περίπτωση μάλιστα θα ήταν ευκταίο να λειτουργούσε το φαινόμενο της υπερθέρμανσης, ώστε να ανακόψει το αναμενόμενο ψύχος, που οπωσδήποτε θα έχει πολύ πιο καταστροφικές συνέπειες από τη λίγο περισσότερη ζέστη. Αυτό γιατί, η ψύξη εκτός από παγωνιές προκαλεί επίσης ξηρασία, μιά και όταν ψύχονται οι ωκεανοί λιγοστεύουν οι υδρατμοί. Αντίθετα δηλαδή με όσα διαδίδονται, το ζεστό κλίμα δεν προκαλεί ξηρασία, αλλά περισσότερες ήπιες βροχές (όπως στους τροπικούς), ενώ το ψύχος ακραία φυσικά φαινόμενα (π.χ. τυφώνες).

Προσέξαμε ταυτόχρονα ότι οι υποστηρικτές της υπερθέρμανσης: Α) Ουδέποτε αντιμετώπιζαν τα καθεαυτού επιστημονικά ζητήματα που έθετε η άλλη πλευρά, Β) Λασπολογούσαν σφοδρότατα (και πολύ ύποπτα) εναντίον όσων είχαν διαφορετική τοποθέτηση, ως πληρωμένων από τους πετρελαιάδες, Γ) Εκμεταλλεύτηκαν - παραπληροφορώντας - στο έπακρο το φαινόμενο των θερμικών νησίδων (λόγω τσιμέντου) στα αστικά κέντρα, και Δ) Υπερθεμάτιζαν έντονα όσον αφορά το λιώσιμο των πάγων στους πόλους, οι οποίοι έτσι κι αλλιώς το καλοκαίρι λιώνουν και ξανασχηματίζονται το χειμώνα, παρουσιάζοντας όμως επιλεκτικά στα ΜΜΕ το καλοκαιρινό λιώσιμο. Ανάλογα μάλιστα από τις τοπικές συνθήκες, αλλού λιώνουν περισσότερο, αλλού λιγότερο. Εκείνο πάντως που έχει περισσότερο σημασία είναι τι συμβαίνει με τις θερμοκρασίες σε ετήσια βάση και σε παγκόσμια κλίμακα. Για παράδειγμα οι πάγοι στα παράκτια της Γροινλανδίας - πράσινης γης - έλιωναν μέχρι πρόπερσι λίγο περισσότερο, ενώ στην Ανταρκτική πολύ λιγότερο, με αποτέλεσμα τελικά το συνολικό λιώσιμο των πάγων να είναι συγκριτικά μικρότερης έκτασης, γεγονός που οδηγεί σε ψύξη του πλανήτη.

Σχετικά βλ. επίσης το διάγραμμα στο: (See also http://wattsupwiththat.files.wordpress.com/2009/01/ap-index-1932-2008.png)

  

 


Ευαισθητοποιημένοι από το πώς αντιμετωπίζονται για μισό τώρα αιώνα, ακόμα και με διαστρεβλώσεις επί των γεγονότων, τα ζητήματα του σπηλαίου Πετραλώνων στη Μακεδονία, προβληματιστήκαμε εντονότατα. Με ανακοινώσεις σε Πανευρωπαϊκά Συνέδρια Ανθρωπολογίας, Διεθνή και Eθνικά Σπηλαιολογίας, όπως και στον διαδικτυακό μας τόπο (1-1-2008), κοινοποιήσαμε τους προβληματισμούς μας, αναζητώντας επίσης τους λόγους που ακουσίως ή εκουσίως βομβαρδιζόμαστε από ψεύδη.

Ενδελεχείς μελέτες (που ολοένα επιβεβαιώνονται μέσω δορυφόρων, βλ. CERN - http://arxiv.org/PS_cache/arxiv/pdf/0804/0804.1938v1.pdf, αλλά και NASA - http://earthobservatory.nasa.gov/IOTD/view.php?id=8703), αποδεικνύουν ότι το γήινο κλίμα επηρεάζεται σχεδόν αποκλειστικά από την κοσμική ακτινοβολία. Όσο περισσότερη από αυτή φτάνει στη γήινη επιφάνεια, τόσο περισσότερα νέφη δημιουργούνται, με συνέπεια περισσότερο ψύχος. Εκείνο που κυρίως μας προστατεύει από τον καταιγισμό κοσμικών ακτινών είναι το μαγνητικό πεδίο του Ήλιου (λιγότερο του πλανήτη μας), που επίσης περιοδικά αυξομειώνεται. Καθότι γύρω από την πρωτοχρονιά του 2009 το ηλιακό μαγνητικό πεδίο είναι ιδιαίτερα και απρόσμενα ελαττωμένο, περισσότερο ψύχος δημιουργείται στη Γη, κάτι που ειδικά αυτό το χειμώνα είναι περισσότερο από πασιφανές στους κατοίκους του βόρειου ημισφαιρίου. Κανείς αυτές τις μέρες δεν τολμά να ομιλεί για υπερθέρμανση, εκτός και αν δεν τους ενοχλεί να γίνονται τελείως ανεδαφικοί, όπως π.χ. ότι οι πρόσφατες εντονότατες χιονοπτώσεις οφείλονται στο φαινόμενο του θερμοκηπίου ή ότι τα κοράλλια της Αυστραλίας δεν αυξάνονται αρκετά λόγω υπερθέρμανσης (τη στιγμή που είναι ευρέως γνωστό ότι αυτά μεγαλώνουν περισσότερο όταν έχει ζέστη). Πολύ πιθανό όμως η εμμονή των θιασωτών της υπερθέρμανσης να εκδηλωθεί και πάλι το καλοκαίρι, ξανά εξωπραγματικά, χωρίς να ενδιαφέρονται για οποιαδήποτε επιστημονική τεκμηρίωση.





Καλή τη πίστη, υποθέσαμε αρχικά ότι πιθανόν με στόχο να περιοριστεί τάχιστα η μόλυνση του περιβάλλοντος, θεωρήθηκε από τους «ιθύνοντες» αναγκαία η διασπορά των προαναφερόμενων ψευδών ειδήσεων. Όμως, ανεξάρτητα από το μακιαβελικό - διεστραμμένο του πράγματος, εάν οι αντίθετες φωνές είχαν δίκιο, και δεν ευσταθούσαν τα περί υπερθέρμανσης, και με δεδομένο ότι τα συμφέροντα των ολίγων (οι οποίοι δυστυχώς συχνά ψεύδονται) δεν ταυτίζονται κατ’ ανάγκη με της κοινής ωφέλειας, τα πράγματα έπαιρναν ιδιαίτερα επικίνδυνη και αποπροσανατολιστική τροπή. Π.χ. είναι εντελώς διαφορετικές οι προτεραιότητες υποδομής των χωρών που έχουν πεισθεί ότι οδεύουμε προς υπερθέρμανση, και άλλες οι δράσεις που χρειάζεται να αναπτυχθούν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Τα υπερκέρδη όμως έτσι των «ιθυνόντων», από τον αναπροσανατολισμό των προτεραιοτήτων, γίνονται τεράστια. Το πολύ-πολύ να διατυπωθεί αργότερα ένα συγνώμη, έγινε κάποιο λάθος (δήθεν όχι σκόπιμα, τάχα ότι δεν γνώριζαν ότι τα πράγματα κατευθύνονται σε διαφορετικό δρόμο).
Τα αποθέματα πετρελαίου στερεύουν και από ορισμένους προωθείται ως αναγκαία η μονοπωλιακή χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Τότε γιατί αντί της επερχόμενης ψύξης προβάλλεται η υπερθέρμανση, όπου θα χρειαζόταν και λιγότερη ενέργεια; Δεν είναι εύκολο να παρακολουθήσει κανείς όλη τη διαστροφή των ατόμων που απεργάζονται τις παγκόσμιες κρίσεις και πώς υπολογίζουν τα κέρδη τους. Πρωταρχικά όμως πρέπει να εξηγήσουν γιατί έστησαν ολόκληρο μηχανισμό ψεύδους και αποπροσανατολισμού των λαών του πλανήτη; Σ’ αυτά τα σενάρια μπορούν να προστεθούν τα πολεμοκάπηλα σχέδια εξόντωσης εκατομμυρίων ανθρώπων ή τη διαφορετική στόχευση στην αξία της γης. Π.χ. αν ο κόσμος είναι πληροφορημένος ότι στην Κ. Ασία, Ν. Ευρώπη και Κ. Αμερική θα επέλθει ερημοποίηση, αντί για τη διατήρηση πιθανόν ενός ήπιου συγκριτικά κλίματος, επιπλέον υπερκέρδη πρέπει να αναμένονται πάλι για τους «πονηρούς», οι οποίοι όμως είναι από πριν ενήμεροι για το τι πρόκειται να συμβεί, ίσως και σε πιο μακροχρόνια βάση. Το πρόσφατο κάψιμο της Εύβοιας, Μικράς Ασίας, Καλιφόρνιας, Πελοποννήσου, Πορτογαλίας κ.α., με χιλιάδες ανθρώπινα θύματα (νεκρούς και σε απόγνωση επιζήσαντες), η συνεχιζόμενη αποδάσωση του Αμαζονίου και της Ινδοκίνας, δεν αντιστοιχούν άραγε σε παρόμοιες περιπτώσεις; Ήδη οι κάτοικοι στις Μαλδίβες με το φόβο ότι θα καλυφθούν τα νησιά τους από τον ωκεανό, λόγω δήθεν της υπερθέρμανσης, πιέζονται να μεταναστεύσουν μαζικά, ξεπουλώντας όσο-όσο την πολύτιμη γη τους.

Όσον αφορά το εκπεμπόμενο διοξείδιο του άνθρακα, παραβλέπεται το γνωστότατο γεγονός ότι αποτελεί την αθώα τροφή των φυτών (μέσω της φωτοσύνθεσης), όπως επίσης ότι το ποσοστό του CO2 που παράγουν οι λαοί είναι ασήμαντο συγκρινόμενο με εκείνο του συνόλου που απαντάται στη φύση. Έτσι, εμείς δεν θα εκπλαγούμε εάν στο προσεχές μέλλον γίνουν προσπάθειες να φορολογηθεί ακόμα και η αναπνοή μας (κατά τη λαϊκή ρήση). Επίσης, εκείνο που θεωρούμε ότι πρέπει να γίνει ξεκάθαρο είναι ότι άλλο πράγμα αποτελεί η μόλυνση του περιβάλλοντος (που ούτως ή άλλως πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα και δραστικά) και άλλο η αποπροσανατολιστική επιχειρηματολογία για την υπερθέρμανση. Με δυό λόγια εκεί που στην ουσία μας φταίει ο υπερκαταναλωτισμός, πάμε να τα φορτώσουμε... στις αναπνοές του κόκορα (ή... των αγελάδων).
Επίσης, συμπληρωματικά με τα παραπάνω, υπερθεματίζοντας για τη σημασία των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, πολύ πιο εύκολα προωθούνται στην αγορά νέα «οικολογικά» προϊόντα, από αυτοκίνητα και αεροπλάνα έως οπλικά συστήματα και τσιγάρα. Τζίρος τρισεκατομμυρίων... κι ας μην έχει ο πολύς κόσμος τι να φάει. Πρόσφατη και η κρίση με τα «βιοκαύσιμα», που οδήγησαν σε εντονότατα προβλήματα τόσο λιμών σε πάνω από 33 λαούς διάφορων χωρών (λιγοστεύοντας τις γεωργοκτηνοτροφικές εκτάσεις), όσο και οικολογικά (πάλι σε βάρος των δασών).

Όπως προαναφέρθηκε την ερημοποίηση επιφέρει το ψύχος και όχι η ζέστη, που βασικά αποτελεί το μόνο κοινό σημείο των δύο αντίθετων επισκοπήσεων. Γιατί όμως αποπροσανατολιζόμαστε ότι αυτό δήθεν θα συμβεί με την υπερθέρμανση; Διόλου απίθανο, μακριά από την πραγματική ενημέρωση των λαών, να εξυφαίνονται άγνωστα για την ώρα, παραπέρα μάταια σχέδια επί σχεδίων, κ.ά. οικονομοπολιτικά παιχνίδια, με την εμπλοκή κάποιων άγνωστων τεχνολογικών εφαρμογών, αλλά γνωστής αναποτελεσματικότητας. Π.χ. της αναζωογόνησης χέρσων εδαφών, ξανά μέσα από λύσεις αμφίβολης εφαρμογής και τη διαδικασία εφτασφράγιστων μυστικών εκθέσεων, από αυτές που σπάνια βλέπουν το φως της δημοσιότητας.

Μια ανάλογη ξεχασμένη «επιστημονική» απάτη σε παγκόσμια κλίμακα, που ευτυχώς κράτησε λίγες μόνο βδομάδες, συνέβη στο τέλος του περασμένου αιώνα, αναφορικά με τη δυνατότητα εκμετάλλευσης του πλάσματος ως εναλλακτικής πηγής ενέργειας. Τότε είχε ανακοινωθεί ότι ένα ευρωπαϊκό εργαστήριο πυρηνικής φυσικής μεγάλης χώρας, δήθεν κατόρθωσε να παράγει εμπορεύσιμη ενέργεια από το πλάσμα. Ακολούθησαν δεκάδες άλλα εργαστήρια παγκοσμίως (περί τα 70), ακόμα και με διαφορά λεπτών της ώρας, να επιβεβαιώνουν το αντίστοιχο πείραμα, στα πλαίσια μιας αφελούς προσπάθειας ο καθένας να είναι ο 2ος ή ο 3ος κ.ο.κ. στη σειρά κατάταξης των πιο «σύγχρονων» πυρηνικών εργαστηρίων. Επειδή το πλάσμα φτάνει σε θερμοκρασία εκατομμυρίων βαθμών Κελσίου (όπως και στον Ήλιο), αυτή η δυνατότητα δεν είχε τελικά επιτευχθεί. Το αποτέλεσμα του εγχειρήματος αμφισβητήθηκε μόνο από ένα κενροευρωπαϊκό εργαστήριο μικρής χώρας, που αφού κατέδειξε το εσφαλμένο της ανακοίνωσης, το αποδέχτηκαν στη συνέχεια σιωπηρά και οι υπόλοιποι.
 
Πάμπολλα ακόμα παραδείγματα σκόπιμης εξαπάτησης ανά τους αιώνες μπορούν να αναφερθούν. Π.χ. η δήθεν βίαιη φύση μας (παρόλο που από την εμφάνιση των ανθρώπων και για περίπου το 90% της ιστορικής διαδρομής τού είδους μας υπήρξαμε απόλεμοι) ή η αποσιώπηση των πραγματικών δημοκρατικών νόμων και κανόνων. Κοντεύουν να πείσουν τους πάντες ότι η βία και ο πόλεμος είναι συνυφασμένα ή/και ταυτίζονται με τον πολιτισμό.

Έτσι, αν δεν είχαν απομείνει οι λίγες ανεξάρτητες, αλλά έντιμες επιστημονικές φωνές της βιβλιογραφίας που προαναφέρονται, και καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν να δουν τι συμβαίνει στους πόλους, εύλογα θα ήμασταν ακόμα όλοι υπό την «επήρεια της υπερθέρμανσης», προστατεύοντας πρακτικά αλλόκοτα οικονομικά συμφέροντα. Περίπου πριν από δύο μήνες ελληνικός τηλεοπτικός σταθμός πραγματοποίησε μια εκπομπή για το ζήτημα, προχωρώντας σε μια εξ απαλών ονύχων αφύπνιση του κοινού. Σε απάντηση οι «υπερθερμαστές», εν μέσω παρατεταμένης χιονοθύελλας στη Β. Αμερική, προώθησαν άμεσα στις ειδήσεις τα περί θερμοκηπίων. Η αρχή όμως έχει γίνει και η απάτη είναι σίγουρο ότι τελικά θα αποκαλυφθεί. Ερώτημα παραμένει όμως κατά πόσο ο αποπροσανατολισμός θα συνεχίσει να υφέρπει σαν «εύστοχη» στρατηγική ή θα κατορθωθεί η καταδίκη και ο εξοβελισμός του;

Γεγονός είναι πάντως ότι ουσιαστικά δεν έχει ακόμα ξεκινήσει κανένα μέτρο για την προώθηση της αυτοπροστασίας της ανθρωπότητας, με έντονα τα σημάδια για επιδείνωση της κατάστασης. Ενδεικτικά αναφέρεται η ανάγκη: 1) της αποκέντρωσης, 2) του συμφιλιωτικού ενιαίου ψηφοδελτίου (κατά τον ελβετικό τρόπο), 3) της ειρηνικής αντιμετώπισης του παγκόσμιου υπερπληθυσμού και 4) της σταδιακής έστω απεξάρτησης των κοινωνιών μας από οικονομικοπολιτικές φούσκες και διαπλεκόμενες στρεβλώσεις του συστήματος, το οποίο χτίστηκε τους τελευταίους αιώνες χωρίς καμμία πρόνοια ενάντια στις αυτοκαταστροφικές του τάσεις.

Κατ’ αυτό τον τρόπο, κινδυνεύουμε όλοι από μια ανεπανάληπτη δίνη (ισοδύναμη πολλών τσουνάμι), με αξεπέραστες συνέπειες, που αφορά τα μέγιστα ακόμα και τους «ολίγους», οι οποίοι με τη σειρά τους ακόμα βαυκαλίζονται ότι μπορεί να ξεπεράσουν τα πάντα χωρίς τη δημοκρατική συμμετοχή και τη συναίνεση των πολλών. Το μόνο καλό σε όλα αυτά είναι ότι αμφότερες οι απόψεις κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις επερχόμενες δραματικές καταστάσεις, που ήδη καλούνται να αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι. Το επικίνδυνο όμως είναι ότι πρακτικά δεν προτείνεται καμμία λήψη μέτρων, μήπως και θιγούν μεγάλα, αλλά εντελώς πρόσκαιρα, οικονομικά συμφέροντα. Έτσι, με οικολογικά προσχήματα, γίνεται εκμετάλλευση ακόμα και πάνω στις περιβαλλοντικές ευαισθησίες των πολιτών αυτού του κόσμου.

Στην παρούσα ιστορική καμπή της ανθρωπότητας, με τις «παγκοσμιοποιημένες» αλληλεξαρτήσεις σε κάθε επίπεδο (ενεργειακό, διατροφικό, οικονομικό και πρώτων υλών), δεν υπάρχουν πλέον αυτοκρατορίες για να διαλυθούν και να αντικατασταθούν από άλλες. Τα αντίστοιχα φλέγοντα ζητήματα θα οδηγήσουν είτε σε ψευτοεπίλυσή τους, είτε σε παγκόσμια κατάρρευση. Επίλυση μέσα από τις γνωστές πολεμοχαρείς (αντι-αλληλέγγυες) ιστορικά διαδικασίες συνεπάγεται, αναίτια κατά τη γνώμη μας, τον θάνατο, αν όχι όλων, τεράστιου αριθμού ανθρώπων. Μέσα στην ατυχία του υπερπληθυσμού υπάρχει όμως και μια ακτίνα ελπίδας. Για πρώτοι φορά παγκόσμια υπάρχουν σε αναλογία τόσοι πολλοί άνθρωποι με ανώτερη μόρφωση, που είναι μαθηματικά αυταπόδεικτο ότι μπορούν να συμμετέχουν στη διαμόρφωση των κατευθυντήριων απόψεων για την έξοδο από την παρούσα πολύπλοκη κρίση. Είναι λοιπόν ίσως η μοναδική ευκαιρία στην παρούσα φάση, αντί να επαναληφθούν όλα τα λάθη του πρόσφατου εμπόλεμου παρελθόντος μας - στα πλαίσια μιας σισύφειας πρακτικής (“φτου και πάλι από την αρχή”), να ξεκινήσουν οι διαδικασίες αναπροσανατολισμού των ανθρώπινων προτεραιοτήτων.

Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι μόνο σε δημοκρατικές συνθήκες, μακριά από φανατισμούς και αντιδιαλογικές αδιαλλαξίες, υπάρχει περιθώριο αρμονικής συνύπαρξης για όλους. Εξάλλου, παρόμοια ευδαιμονία κατόρθωσαν να βιώσουν μέχρι σήμερα στο μέγιστο, μοναχά σε ανάλογες συνθήκες, από τις Ηράκλειες Στήλες έως και τον Εύξεινο Πόντο, γνωστή μέσα από τα αξεπέραστα επιτεύγματα του Χρυσού Αιώνα, ώστε μπόρεσαν να ξεπηδήσουν στο παγκόσμιο στερέωμα ένας Φειδίας, ένας Ευριπίδης ή ένας Αριστοτέλης.


Σημ. 1: Συμπληρωματικά βλ. επίσης μετρήσεις δορυφορικών θερμοκρασιών 1979-2008 στοhttp://www.friendsofscience.org/assets/documents/FOS%20Essay/Climate_Change_Science.html.
Σημ. 2: Προς αποφυγή μακρηγορίας επισημαίνεται ότι αντίστοιχη επιχειρηματολογία και παρόμοια δεδομένα με τα προαναφερόμενα για την υπερθέρμανση, ισχύουν και για την τρύπα του όζοντος (πρβλ: http://wattsupwiththat.com/2008/10/25/new-theory-predicts-the-largest-ozone-hole-over-antarctica-will-occur-this-month).
Σημ. 3Είναι η ανθρωπότητα προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει τουλάχιστον 5ετή συνεχή χειμώνα, σε περίπτωση μεγάλης έκρηξης ηφαιστείου (π.χ. αποθέματα); Σε πόσα δισεκατομμύρια μπορούν να υπολογιστούν τα αντίστοιχα ανθρώπινα θύματα;
Σημ. 4: Αξιοσημείωτο ότι στις 10-1-2009 κυκλοφόρησε στα ΝΕΑ άρθρο με τίτλο “Χιονο-πόλεμος για την υπερθέρμανση” (http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&artid=4495913&ct=2) για το οποίο ενημερώνουμε την ίδια τα μέρα (10-1-2009) τα μέλη μας και γενικότερα τους αναγνώστες των ιστοσελίδων μας.



Αρχαία Αντλία:ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ: Ο ΑΤΕΡΜΩΝ ΚΟΧΛΙΑΣ (287-212π.Χ)



Η ανακάλυψη του ατέρμονος κοχλία, κοινώς υδρόβιδας ή «κοχλίας του Αρχιμήδη», υπήρξε μια απλή αλλά και πολύ σημαντική εφεύρεση που συνέβαλε στην επίλυση πολλών καθημερινών πρακτικών προβλημάτων. Εφευρέτης του συγκεκριμένου οργάνου είναι αναμφισβήτητα ο Αρχιμήδης, πολλές φιλολογικές αναφορές το πιστοποιούν, για παράδειγμα ο Μοσχίων στο έργο του «Αθηναίος, Δειπνοσοφιστές» δηλώνει ότι προκειμένου ο Αρχιμήδης να καθελκύσει την «Συρακουσία» κατασκεύασε τον ατέρμον κοχλία. 

Η «Συρακουσία» ήταν ένα γιγάντιο πλοίο που είχε κατασκευάσει ο αρχιτέκτων Αρχίας από την Κόρινθο για τον τύραννο των Συρακουσών Ιέρωνα Β’ (270-216 π.Χ). στο κείμενο του Μοσχίονα περιγράφεται με λεπτόμερεια το συγκεκριμένο πλοίο. Δυστυχώς, το πρωτότυπο κείμενο του Μοσχίωνα χάθηκε, αλλά διασώθηκε περίληψη της περιγραφής του από τον Αθηναίο. Σ’ αυτήν ο Αρχιμήδης αναφέρεται τρεις φορές για τρεις διαφορετικές εφευρέσεις αναφορικά με το πλοίο , μεταξύ των οποίων ήταν και ο ατέρμων κοχλίας: «….Η δε αντλία (που αντλούσε τα ακάθαρτα ύδατα από το βάθος του πλοίου) καίτοι είχε μεγάλο μήκος ελειτούργει δι’ ενός ανδρός δια κοχλίου, τον οποίον επενόησεν ο Αρχιμήδης….». Την εφεύρεση αποδίδουν επίσης στον Αρχιμήδη τόσο ο Αγαθαρχίδης ο Κνίδιος (180-116π.Χ), σύμφωνα με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, όσο και ο Ποσειδώνιος από την Απάμεια, σύμφωνα με τον Στράβων.

Συγκεκριμένα, ο Αγαθαρχίδης ο Κνίδιος σημειώνει: «…οι δε άνθρωποι αρδεύουν όλην την περιοχήν δια τινος μηχανής, την οποίαν επενόησε μεν ο Αρχιμήδης ο Συρακόσιος, ονομάζεται δε εκ του σχήματος κοχλίας». Ο Στράβων, αναφερόμενος στα ρωμαϊκά ορυχεία της Ισπανίας και στις προσπάθειες που γίνονταν για την αποξήρανσή τους, τονίζει ότι χρησιμοποιούσαν γι’ αυτό τον σκοπό τους αιγυπτιακούς κοχλίες, τους οποίους είχε εφεύρει ο Αρχιμήδης όταν είχε επισκεφθεί την Αίγυπτο. Άλλες πηγές που πιστοποιούν γραπτώς την πατρότητα του ατέρμονα κοχλία είναι οι αναφορές που κάνουν σε έργα τους οι αρχαίοι συγγραφείς: Διόδωρος, Ευστάθιος, Φίλων του Αλεξάνδρεως, Φίλων του Βυζαντίου, Στράβων, Βιτρούβιος, Ψελλός.

Αφορμή για την εφεύρεση του οργάνου (όπως προαναφέρθηκε) δόθηκε στον μεγάλο μαθηματικό όταν ο τελευταίος επισκέφθηκε την Αίγυπτο μετά από πρόσκληση του Πτολεμαίου Β’ του Φιλάδελφου. Εκεί εμπνεύστηκε τον κοχλία και τον κατασκεύασε στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους χωρικούς ν’ αντλήσουν νερό από το Νείλο.

Πολύ σύντομα η χρήση του κοχλία απλώθηκε σε όλη την Μεσόγειο, ακόμη και στην Εγγύς Ανατολή και διατηρήθηκε για πολλούς αιώνες χωρίς βελτιώσεις. Σε μερικές περιοχές της Βόρειας Αφρικής εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα, όπως π.χ στην Αίγυπτο. Η εξάπλωση της χρήσης του κοχλία οφείλεται στο γεγονός ότι η ρωμαϊκή αυτοκρατορία με την ειρήνη που εξασφάλιζε στα εδάφη που ‘χε κατακτήσει διευκόλυνε την ανταλλαγή των πληροφοριών όπως ακριβώς συνέβη και αργότερα με την κατάκτηση των βορειοαφρικανικών ακτών και μέρους της Ευρώπης από τους Άραβες. Έτσι εξηγείται η εμφάνιση και χρήση του κοχλία μέχρι το Μεσαίωνα σε αρκετές περιοχές της Ευρώπης.

Η ονομασία «κοχλίας» οφείλεται στο σχέδιο, τη μορφή του οργάνου, που μοιάζει με κέλυφος σαλιγκαριού (κοχλίας). Με την ονομασία κοχλίας μεταφέρθηκε και στη λατινική γλώσσα ως coclea-cochlia, ενώ συχνά πυκνά ονομαζόταν και «έλιξ» (σπείρα). Το όργανο αυτό το συναντάμε στους ελληνικούς παπύρους που έχουν διασωθεί, με διαφορετικές ονομασίες, όπως π.χ όργανον, ξυλικόν όργανον, κυκλευτήριον, πήγματα, βάλανοι, κυκλευτής, ενώ οι χειριστές του αποκαλούνται οργανισταί κυκλευταί, κυκλεύοντες το όργανον.

Η φθαρτότητα του υλικού κατασκευής έχει περιορίσει στο ελάχιστο τα αρχαιολογικά ευρήματα του κοχλία. Παρόλα αυτά υπάρχουν στοιχεία τόσο από αναπαραστάσεις όσο και από σύγχρονες χρήσεις του ο οποίος παρέμεινε αμετάβλητος κατά το πέρασμα των αιώνων. Σε μια νωπογραφία της Πομπηίας βλέπουμε την αναπαράσταση ενός αιγυπτιακού κοχλία που μπορεί να χρονολογείται γύρω στο 80 π.Χ. Αυτή η αναπαράσταση και οι δυο τερακότες της ελληνιστικής περιόδου (που βρίσκοντε η μια στο Βρετανικό Μουσείο και η άλλη στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Καϊρου) μας δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούταν ο κοχλίας: ένας άνθρωπος στηριζόμενος σ’ ένα οριζόντιο δοκάρι που βρισκόταν ανάμεσα σε δυο κάθετα υποστυλώματα κινούσε με τα πόδια του τον κοχλία, που βρισκόταν σε οριζόντια θέση. Αυτός ο τρόπος χρήσης γινόταν για την μεταφορά νερού από ένα οριζόντιο σημείο σε άλλο, διαφορετικά οποιαδήποτε κλίση του κοχλία δεν επιτρέπει την ποδοκίνητη περιστροφή του οργάνου.

Λόγω του ότι ο κοχλίας χρησιμοποιήθηκε σε όλη σχεδόν τη Μεσόγειο και διατηρήθηκε για πολλούς αιώνες απαράλακτος, βρίσκουμε ακόμη και σήμερα το όργανο αυτό να χρησιμοποιείται στην αρχική του μορφή σε χώρες της Βόρεια Αφρικής και κυρίως στην Αίγυπτο. Η εκτεταμένη χρήση και εξάπλωση του κοχλία, που χρονολογείται από το 220 π.Χ, οφείλεται κυρίως ( όπως προαναφέρθηκε) στο γεγονός ότι η ρωμαϊκή αυτοκρατορία ενσωμάτωσε στης κτήσεις της σχεδόν όλη τη Μεσόγειο διευκολύνοντας έτσι την ανταλλαγή πληροφοριών και γνώσεων. Το ίδιο συνέβη αργότερα με την αραβική εξάπλωση που έφτασε ως την Ισπανία και χάρη στην οποία βρίσκουμε τον κοχλία σε πολλές ευρωπαϊκές περιοχές να χρησιμοποιείται ως το τέλος του Μεσαίωνα, αλλά και πολύ αργότερα το 1475 , όταν ανακαλύπτουμε αποξηραντικούς ανεμόμυλους με αρχιμήδειους κοχλίες να χρησιμοποιούνται στους Άγιους Τόπους.

Στην αραβική κατάκτηση της Ισπανίας θα πρέπει να αποδώσουμε την παρουσία πολλών αρχιμήδειων κοχλιών σε ορυχεία της Ιβηρικής χερσονήσου όπως π.χ στις περιοχές Linares Posadas, Sotiel Coronada, Cordoba… Για την χρήση του κοχλία σε ισπανικά μεταλλεία, παρατίθεται παρακάτω, μια περιγραφή του οργάνου από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη:
«Ενίοτε δε συναντούν οι μεταλλουργοί εις βάθος υπόγειους ποταμούς, των οποίων δια πλαγίων ορυγμάτων ανακόπτουν την ορμήν. Διότι πιεζόμενοι από το ασφαλώς αναμενόμενον κέρδος πραγματοποιούσι τα σχέδιά των και το παραδοξότατον όλων, αντλούσι τα αναβλύζοντα ύδατα δια των αιγυπτιακών λεγομένων κοχλιών, τους οποίους επενόησεν ο Αρχιμήδης, ότε διέμεινε εις την Αίγυπτον, δια τούτων δε των κοχλιών συνεχώς κατά διαδοχήν φέροντες τα ύδατα μέχρι του στομίου (των φρεάτων των ορυχείων) αποξηραίνουσι την περιοχήν των μετάλλων και κατασκευάζουσιν κατάλληλον τρόπον δια την επεξεργασίαν. Επειδή δε το όργανον είναι κατασκευασμένον με πάρα πολλήν δεξιότητα, με ολίγην εργασίαν παραδόξως αντλείται πολύ ύδωρ, και όλον το εις το βυθόν ρέον ποτάμιον ρεύμα εκχύνεται εις την επιφάνειαν του εδάφους…»

Το όργανο αυτό το βρίσκουμε και με κάποιες παραλλαγές όταν π.χ συνδυαζόμενο με ελκτική μηχανή μας δίνει το βαρούλκο ή το συναντάμε να χρησιμοποιείται με τη χρήση ενός πρόσθετου ποδοκίνητου τροχού.






Source : A.G. Drachmann, «The screw of Archimedes», 1956, vol.3, Vinci (Firenze) et Paris, 1958
J.G Landels, «Engineering in the Ancient World», London 1980
J.P Olenson «Greek and Roman Mechanical Water-Lifting Devises: The History of a Technology» University of Toronto Press 1984
Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη
T.A. Rickard «The Mining of the Romans in Spain», Journal of Roman Studies, 1928

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΑΤΕΡΜΟΝΟΣ ΚΟΧΛΙΑ



Παρατίθεται παρακάτω η περιγραφή του οργάνου από τον Βιτρούβιο:

«..1.Υπάρχει όμως ακόμη μια μηχανή, ο κοχλίας, η οποία δύναται να αντλήση μεγάλην ποσότητα ύδατος, αλλά όχι εις μεγάλο ύψος, όπως ο αντλητικός τροχός. Η κατασκευή της έχει ως εξής: Λαμβάνουν μίαν δοκόν. Όσον είναι το μήκος της εις πόδας, τόσον κατασκευάζεται το πάχος της εις δακτύλους. (σημ. Πούς=0,296μ. επί ρωμαϊκών χρόνων. Δάκτυλος=0,019μ. Επομένως η σχέση Πούς – Δάκτυλος είναι περίπου 15, 58μ. Εάν το μήκος της δοκού είναι 5μ. τότε το πάχος λαμβάνεται 0,32μ.)Η δοκός αποστρογγυλούται ακριβώς και γίνεται κύλινδρος. Αι δυο περιφέρειαι των βάσεων της κυλινδρικής δοκού υποδιαιρούνται εις τέσσαρα ή οκτώ ίσα μέρη, τα οποία συνδέουν κατόπιν μεταξύ των δι’ ευθείων γραμμών (χορδών), και η διαίρεσις έχει γίνει κατά τοιούτον τρόπον, ώστε όταν η δοκός είναι οριζοντία , αι γραμμικές διαιρέσεις της μιας βάσεως να αντιστοιχούν ακριβώς με τας γραμμικάς διαιρέσεις της άλλης βάσεως. Ακολούθως συνδέουν δι’ ευθείων οριζοντίων γραμμών επί της κυλινδρικής επιφάνειας τα αντίστοιχα σημεία των περιφερειών των δυο βάσεων και υποδιαιρούν εκάστην τοιαύτην οριζοντίαν γραμμήν εις ίσα μέρη, έκαστον των οποίων να ισούται με το όγδοον της περιφερείας της βάσεως, οπότε οι χαραζόμενοι ούτως πως άτρακτοι (τμήματα της δοκού) τόσον κατά το πάχος, όσον και κατά το μήκος είναι ίσοι. (δηλαδή χαράσσονται παράλληλοι κύκλοι προς τις δυο βάσεις). Σημειούνται τα σημεία τομής των ευθείων γραμμών και των κύκλων).
2.Αφού κατ’ αυτόν τον τρόπον έχει γίνει ακριβώς η σχεδίασις, λαμβάνουν λεπτόν ξύλινον έλασμα, το οποίον έχει κοπεί από ιτιά ή λυγαρια, και αφού το επαλείψουν με υγράν πίσσαν, το στερεώνουν εις το πρώτον σημείον τομής (δηλαδή στην τομή του παράλληλου κύκλου και της οριζόντιας ευθείας). Κατόπιν το στρέφουν πλαγίως προς το επόμενον σημείον τομής κύκλου και ευθείας. Κατ’ αυτόν τον τρόπον, γίνεται η στερέωσις, αφού το έλασμα περιστρέφεται περί την δοκόν και προχωρεί κατά μήκος. Και αφού από του πρώτου σημείου, κατ’ αυτόν τον τρόπον, φθάνει κανείς εις το όγδοον σημείον, έχει φθάσει εις την αυτήν οριζοντίαν γραμμήν, εις το άκρον της οποίας εστερεώθη κατ’ αρχάς το έλασμα, και εδώ το τέρμα του στερεώνεται επίσης. Κατά τον τρόπον αυτόν προχωρεί το έλασμα πλαγίως (ελικοειδώς) δια των οκτώ σημείων και κατά μήκος συγχρόνως προς το όγδοον σημείον. Κατά τον ίδιον τρόπον, αφού εις όλον το μήκος και το πλάτος εις έκαστον σημείον στερεώνωνται στελέχη, σχηματίζονται δίαυλοι, οι οποίοι διηκούν περιστροφικώς (ελικοειδώς) δια των οκτώ υποδιαιρέσεων της δοκού, και δίδουν ακριβή και φυσικήν απομίμησιν ενός ελικοειδούς οστράκου κοχλίου.

3.Κατ’ αυτόν τον τρόπον στερεώνονται και άλλα στελέχη, το εν υπέρ το άλλο, μέχρι τοιούτου ύψους, ώστε όλον το πάχος να είναι το έν όγδοον του μήκους (της δοκού).Περιστροφικώς περί τα στελέχη αυτά τοποθετούνται και στερεώνονται ελάσματα (ξύλινα), τα οποία προστατεύουν τον κοχλίαν. Κατόπιν τα ελάσματα αυτά επαλείφονται με πυκνήν πίσσαν και στερεώνονται με σιδηράς ταινίας, δια να μη θραύωνται εκ της πιέσεως του ύδατος. Τα πέρατα του ξυλίνου κυλίνδρου (της δοκού) επενδύονται με σίδηρον. Δεξιά και αριστερά λομως του κοχλίου τίθενται παραστάδες, αι οποίαι εις τας δυο πλευράς, εις τα πέρατα, έχουν προσαρμοσθή με οριζόντια στελέχη. Εις αυτάς έχουν εμπηχθή σιδηρά έμβολα και εις αυτά εισάγονται τα έμβολα του κοχλίου. Και ούτω ο κοχλίας περιστρέφεται δι’ ανθρώπινης δυνάμεως εφαρμοζομένης εις περιστροφικήν συσκευήν.

4.Η διάταξις του κοχλίου, όμως, εις ό,τι αφορά εις την κλίσιν του, ρυθμίζεται, ώστε να ανταποκρίνεται εις το Πυθαγόρειον ορθογώνιον τρίγωνον. Το μήκος του κοχλίου χωρίζεται δηλ. εις πέντε ίσα μέρη, και το έν άκρον του κοχλίου τίθεται εις ύψος τριών τοιούτων μερών. Τότε η απόστασις της κατακορύφου από του υψωμένου άκρου του κοχλίου μέχρι του χαμηλοτέρου αυτού ισούται με τέσσερα τοιαύτα μέρη.» 




Source : Vitruvius «De Architectura» Book X, chapter VI

Τρίτη 4 Ιουνίου 2013

Αδριάνειο Υδραγωγείο

Αδριάνειο Υδραγωγείο:Δεσμοί από το παρελθόν στο μέλλον και επαναπροσδιορισμός
του χρηστικού του ρόλου»
22 Μαρτίου 2012
Παγκόσμια Ημέρα Νερού
Παρουσίαση:Ευτυχία ΝεστορίδημΔ/ντρια Σχεδιασμού & Ανάπτυξης ΕΥΔΑΠ Α..Ε.